اموزش کردی

معرفی الفبای زبان کردی:

زبان کردی بر اساس دو رسم الخط آرامی و لاتین نوشته می شود . پس در حال حاضر زبان کردی دو نوع الفبا دارد که ما به بررسی رسم الخط آرامی میپردازیم.

الفبای زبان کردی بر اساس رسم الخط ئارامی از 29حرف بی صدا و 8 حرف صدادار تشکیل می یابد .

حروف بی صدا و صدادار :

1 - حروف بی صدا : حروفی که همیشه کلمه با آنها آغاز می شود و معمولا در ان لبها به هم برخورد میکنند .

2 – حروف صدادار : حروفی که هیچ گاه کلمه با آنها آغاز نمی شود و معمولا در ان لبها به هم برخورد نمی کنند .

..........حروف بی صدا.......... :

  ئــ / ب / پ / ت / ج / چ / ح / خ / د / ر / ڕ/ ز / ژ / س / ش / ع / غ 

  / ف / ڤ / ق / ک / گ / ل / ڵ / م / ن / و / هــ / ی

.........حروف صدا دار.......... :

ــا  /  و  /  وو  /  ــیــ    ـــی /  ــه  / ـێـ  ـێ /  ـۆ 

تفاوتهای اولیه با زبان فارسی :

 1 - در زبان کردی:

   برای حروف ( ت/ ط ) تنها از حرف ( ت ) استفاده می شود.

   برای حروف ( ث / س / ص ) تنها از حرف ( س ) استفاده می شود.

   برای حروف ( ذ / ز/ ظ / ض ) تنها از حرف ( ز ) استفاده می شود.

استفاده می شود . پس در زبان کردی :

                          ت/ ط   >>>>>>>>>>>>>  ت

                      ث/س/ص >>>>>>>>>>>  س

                      ذ /ز /ظ /ض >>>>>>>>>>>   ز

 2 – نوشتار زبان کردی متفاوت از زبان فارسی ، بر اساس گفتار شکل می گیرد. برای مثال در فارسی  کلمه (خواهر) که از (خ+و+ا+هـ+َ+ر) تشکیل شده است  (خواهر) نوشته اما (خاهر) خوانده می شود در صورتی که در کردی هر طور نوشته شود همانطور نیز خوانده می شود و برعکس که یکی از ویژگی های عالی زبان کردی است.

 3 – در فارسی تعدادی از حروف صدادار نوشته نمی شوند اما تلفظ می گردند مانند حروف صدادار َ فتحه /  ِکسره  /  ُ  ضمه در صورتی که  در زبان کردی  صداها نیز به حرف تبدیل می شوند .

درزبان کردی حرفی وجود ندارد که نوشته شود اما خوانده نشود به عبارت ساده تر نوشتار براساس گفتار شکل میگیرد.مثلا جمله فارسی (من خیلی گشنه هستم) را با الفبای کردی به این صورت مینویسیم (مه‌ن خێیلی گۆشنێ هه‌سته‌م)

1 -  صدای  (  َ  فتحه )  

این صدا را در کردی بصورت حرف (  ــه / ه ) نوشته می شود.

در زبان فارسی صدای فتحه تلفظ می شود اما روی کلمه اعراب گذاری نمی شود اما در زبان کردی هم تلفظ می شود و هم نوشته می شود .

   فارسی                                       کردی

 سرد  (س+َ+ر+د)   >>>>  سەرد (س+ـه+ر+د)                     

 درد  (د+َ+ر+د)        >>>>   دەرد (د+ه+ر+د)              

 زهر  (ز+َ+هـ+ر)     >>>>  زەهر (ز+ه+هــ+ر)

مشاهده می گردد که صدای فتحه ( َ ) تبدیل به شکل نوشتاری ( ه / ــه ) شده است .

سبد(سه‌به‌د)-  مملکت(مه‌ملێکه‌ت)-  آرش(ئاره‌ش)-  اسب(ئه‌سب)

مثالهای کردی (خەم- خەفەت- دەگمەن- فەرهەنگ– مەهەستی)

2 – صدای (  ِ کسره )

این صدا را در کردی بصورت (  ـێـ / ــێ ) می نویسند .

در زبان فارسی صدای کسره تلفظ می شود اما روی کلمه اعراب گذاری نمی شود اما در زبان کردی هم تلفظ می شود و هم نوشته می شود .

    فارسی                                                کردی

  زرشک(ز+ِ+ر+ِ+ش+ک)     >> زێرێشک  (ز+ـێـ+ر+ـێـ+ش+ک)

  بهشت(ب+ِ+هــ+ِ+ش+ت) >> بێهێشت  (ب+ـێـ+هــ+ـێـ+ش+ت) 

   درز (د+ِ+ر+ز)                    >> دێرز (د+ـێـ+ر+ز)

مشاهده می گردد که صدای( ِکسره)  تبدیل به شکل نوشتاری ( ـێـ / ــێ ) شده است.

دفاع (دێفاع)---بهنام (بِێهنام)---کلاس (کێلاس)---انسان (ئێنسان)

مثالهای کردی (دێ - سێ - خێر - شێت – تێر)

3  - صدای ( ُ  ضمه ):

این صدا را در کردی بصورت (  ـۆ / ۆ ) می نویسند .

در زبان فارسی صدای ضمه تلفظ می شود اما روی کلمه اعراب گذاری نمی شود اما در زبان کردی هم تلفظ می شود و هم نوشته می شود .

   فارسی                                       کردی

   لرد  (ل+ُ+ر+د)           >>>>  لۆرد (ل+ـۆ+ر+د)

   پشت  (پ+ُ+ش+ت)  >>>>   پۆشت (پ+ـۆ+ش+ت)

   برد  (ب+ُ+ر+د)          >>>>  بۆرد (ب+ـۆ+ر+د)

 مشاهده میگردد که صدای ( ُ ضمه) تبدیل به شکل نوشتاری ( ـۆ / ۆ ) شده است.

 استخوان (ئۆستۆخان)---عصاره (عۆسارێ)---مسلمان(مۆسه‌لمان)

مثالهای کردی( زۆر- بۆر -نۆ -- بۆنمۆن)

4 -  صدای (ــوو / وو ) .....( صدای اوی کشیده )

(مانند حرف "واو" درکلمه "مو") این صدا را درکردی بصورت ( ــوو / وو ) مینویسند.

در زبان فارسی نیز این صدا هم تلفظ می شود و هم نوشته می شود اما با این تفاوت که در زبان فارسی برای صدای ( اوی کشیده ) هم از " و " استفاده می شود  .  

در فارسی هم برای (و) کوتاه مثل (شوک) و هم برای (و) بلند (وو کردی) مثل (تووران) تنها از حرف (و) استفاده شده است اما در کردی این دو بعنوان دو حرف جدا بکار میروند.   ( جووتیار - تووران )---( بولبول - سوخمه )

مثالهای زیر از و بلند ( وو ) هستند.

   فارسی                           کردی

  رود (ر+و+د)     >>>  روود   (ر+وو+د)

  شور (ش+و+ر) >>> شوور  (ش+وو+ر)

  نور (ن+و+ر)     >>> شوور  (ن+وو+ر)

  مثالهای کردی (لووت – توور – جووت – پووت – بوون)

    ........حرف ( ئــ )........ :

تقریبا معادل همزه ( ء ) در فارسی است .در زبان کُردی بصورت بسیار خفیف ادا می شود و همیشه در ابتدای کلمات کاربرد دارد . همچنین به تمامی مصوت ها هم می چسبد .

در زبان کردی هیچ کلمه ای با الف شروع نمیشود بلکه باهمزه (ئـ) شروع می شود

 (ئـ+ـا): آزاد(ئازاد)...آوات(ئاوات)...آگر(ئاگر)...آش(ئاش)...آکام(ئاکام)

 (ئـ+ـه): اسب(ئه‌سب)....اردلان(ئەردەڵان)....ابر(ئه‌بر)

(ئـ+ـێـ):انسان(ئێنسان)...استغفار(ئێستێغفار)...اصفهان(ئێسفه‌هان)

(ئـ+ـۆ): استخوان(ئۆستۆخان)...امید(ئۆمید)...اسطوره(ئۆستوورێ)

 (ئـ+ـوو): اوستا(ئووستا)

 (ئـ+ـیـ): ایمان(ئیمان)...ایلام(ئیلام)...ایران(ئیران)

(ئـ+بزرۆکه): ئسپار ، ئستران

مثالهای کردی(ئێوارە،ئێرە،ئێوە،ئێستا،ئێسک،ئۆخەی،ئۆغر،ئۆقرە،ئیتر)

  ........حرف ( ڕ )........ :  

تلفظ این حرف معمولا برای غیر کردها بسیار سخت است .زیرا این حرف در زبان فارسی وجود نداردو بصورت (ڕ) کلفت تلفظ میشود. برای تلفظ صحیح باید زبان کمی عقب تر از دندانها قرار گیرد و بخشی از نوک زبان با پشت دندانهای بالا بچسبد . این حرف مشدد و ادامه دار تلفظ می شود .

 از لحاظ نوشتاری نشانه ی (۷) هفت کوچک در زیر ( ر ) بصورت (  ڕ ) قرار میگیرد که برای جدا سازی این حرف از حرف " ر " که نازک تر تلفظ می شود  لازم است .

 نکته بسیار مهم : چون در زبان کردی هیچ کلمه ایی با "ر" نازک شروع نمی شود هرگاه کلمه ایی با حرف "ر" شروع شود حتما آوای ( ڕ ) را دارد معمولا در ابتدای کلمه نشانه (۷) را قرار نمی دهند اما اگر "ڕ" بزرگ در وسط یا آخر کلمه بکار برود حتما باید بصورت  (‌ ــڕ / ڕ ) نوشته شود . و علامت "۷" در زیر حرف (ر) است نه بالای آن یصورت ( ڕ) پس حتما هرگاه در اول جمله بود "ڕ" است اما در وسط جمله شاید "ر" شاید "ڕ" باشد.

 حرف ( ر ): باران، کاروان ، شار ، دار ، سەربەرز

  حرف ( ڕ ):  ڕێوی ، ڕەش ، ڕزگار ، مەڕ

      ........حرف ( ڤ : ڤـ  ـڤـ  ـڤ  ڤ )........ : 

 تلفظ این حرف دقیقا مانند تلفظ حرف ( وی=V  ) در انگلیسی می باشد . فارس زبانها نیز حرف ( و ) در ابتدای کلمات را به همین صورت تلفظ می کنند مانند تلفظ ( و ) در کلمه (ورود) .

تلفط  حرف (ڤ) مترادف حرفی بین ( و – ف ) می باشد.

الان حرف V انگلیسی را تلفظ کنید..این همان  ( ڤ : ڤـ  ـڤـ  ـڤ  ڤ ) است.

واتیکان(ڤاتیکان)...ورود(ڤۆرود)...ولی(ڤه‌لی)...(view=ڤیو)...(move=موڤ)

  مثالهای کردی  ( تاڤگه‌- مرۆڤ -  ئەڤین- ئەڤیندار – هەڤاڵ)

                  ........حرف ( ڵ )........ :

شاید سخت ترین حرف برای تلفظ همین حرف باشد . این حرف هم در بیش از ۹۹ درصد زبانهای دنیا وجود دارد اما در زبان فارسی وجود ندارد.برای تلفظ آن بخش بیشتر از زبان نسبت به تلفظ حرف ( ل ) زبان به سقف دهان می چسبد و کمی پایین تر از نوک زبان نیز به دو طرف  داخل دهان نزدیک می شوند . همچنین برای جداسازی از حرف ( ل ) که نازک تلفظ می شود روی این حرف نشانه (۷)هفت کوچک قرار می گیرد . 

نویسه ( ل ): ...لاله (لالێ).....لابد (لابۆد).....لشکر(له‌شکه‌ر)

نویسه ( ڵ ): ....(able=ئێی بڵ)...(handle=هه‌ندڵ)...(apple=ئه‌پڵ)

مثالهای کردی( لووس ، لۆکە ، پشیلە)..(ئاڵۆز ، که‌ڵ ، شەتڵ ، چەقه‌ڵ)

هیچ کلمه ایی در زبان کُردی با آوای( ل غلیظ یا ڵ ) آغاز نمی گردد و اگر کلمه ایی با (ل)شروع شود حتما (ل  نازک) است  ، که در ابتدای آن کلمه استفاده شده است .

1-تمام کلماتی که درکردی با "ل" شروع میشود حتما " ل " کوچک است.

2-تمام کلماتی که درکردی با "ر" شروع میشود حتما  " ڕ " بزرگ است.

در زبان کردی حروف تلفظ( ح / ع / غ / ق / و ) کاملا مشخص و بارز است و می توان گفت شبیه عربی تلفظ میشود.

اگر بخواهیم جملات زیر را به کردی بنویسیم به شکل زیر میشود.

(ستاره های آسمان بزرگ و دور هستند

سێتارێ هایێ ئاسمان بۆزۆرگ ڤە دوور هەستەند.)

(رنگ کفشت خیلی قشنگه

رەنگێ کەفشێت خێیلی قەشەنگێ)

......................................................

.....ضمایر مستقل = ڕێناوه‌ سه‌ربه‌خۆکان.....

شخص/ که‌س.....مفرد/ تاک.....جمع/ کۆ

اول/ یه‌که‌م.........من/ من........ما/ ئێمه

دوم/ دووه‌م...........تو/ تۆ.......شما/ ئێوه

سوم/ سێیه‌م..........او/ ئه‌و......آنها/ ئه‌وان

.....حالت نکره یا نامعلوم: مقایسه فارسی با کردی.....

هرگاه بخواهیم که در زبان کردی اسمی را نکره کنیم به آخر آن نشانه ( ێ ) یا ( ـێک) را اضافه میکنیم و اگر اسم به حروف صدادار ختم شود به أخرش نشانه ( ـیه‌ک) می افزاییم.

 شخص = که‌س...(یک شخص – شخصی)>>( که‌سێک ــ که‌سێ )

  کتاب = کتێب...(یک کتاب – کتابی)>>>( کتێبێک ــ کتێبێ)

  مرد = پیاو...(یک مرد – مردی)>>>( پیاوێک ــ پیاوێ)

چراغ = چرا...( یک چراغ ــ چراغی)>>>( چرایه‌ک )

(من یک کتاب میخوام= کتێبێکم ده‌وێ)_( تو یک کتاب میخوای= کتێبێکت ده‌وێ)

(او یک کتاب= کتێبێکی)_(ما یک کتاب= کتێبێکمان)

 (شما یک کتاب= کتێبێکتان)_(انها یک کتاب= کتێبێکیان)

.............................................................................................................

در زبان کردی برخلاف فارسی ضمایر متصل در دو حالت معرفه و نکره تفاوت دارند.

ضمایر متصل (درحالت نکره کردی) = ڕێناوه‌ لکاوه‌کان له‌ دۆخی نه‌ناسراو

اوّل شخص مفرد= اسم+( -َ م)،مانند لباسم---در کردی=اسم+(م)...لباسم

دوم شخص مفرد=اسم+(-َ ت)،مانند لباست---در کردی=اسم+(ت)..لباست

سوم شخص مفرد=اسم+(-َش)،مانند لباسش---در کردی=اسم+(ی)-لباسی

اوّل شخص جمع=اسم+(-ِمان)،مانند لباسمان---در کردی=اسم+(مان)-لباسمان

دوم شخص جمع=اسم+(-ِتان)،مانند لباستان---در کردی=اسم+(تان)-لباستان

سوم شخص جمع=اسم+(-ِشان)،مانند لباسشان---درکردی=اسم+(یان)-لباسیان

وضعیت بالا در زبان فارسی هم در حال نکره(ناشناس) هم در حال معرفه یکسان است ام در زبان کردی در صورت معرفه(شناس) به صورت زیر است.

.......طریقه معرفه کردن اسم ها در زبان کردی.......:

۱-اسمی که به حروف بیصدا ختم شده است + ( ـه‌که‌)

سیب = سێو + ـه‌که‌ ( سێوه‌که‌ : سیب معلوم و مشخص)

پیراهن = کراس + ـه‌که‌ ( کراسه‌که‌ : پیراهن معلوم و مشخص)

گل = گوڵ + ـه‌که‌ ( گوڵه‌که‌ : گل معلوم و مشخص )

۲- اسمی که به حروف صدادار ( ا ، ه) ختم شده‌ باشد + ( که‌)

عکس = وێنه‌ + که‌ ( وێنه‌که‌ : عکس معلوم و مشخص)

در = ده‌رگا + که‌ ( ده‌رگاکه‌ : در معلوم و مشخص)

کفشدوزک = شه‌مامه‌ + که‌ (شه‌مامه‌که‌ : کفشدوزک معلوم و مشخص)

چراغ = چرا + که‌ (چراکه : چراغ معلوم و مشخص)

۳-اسمی که به حروف صدادار ( ی - ێ) ختم شده‌ باشد + ( یه‌‌که‌)

 چشمه = کانی + ـه‌که‌ ( کانییه‌که‌ : ماهی معلوم و مشخص)

هندوانه‌ = شوتی + ـه‌که‌ ( شوتییه‌که‌: هندوانه‌ معلوم و مشخص)

روستا = دێ + ـه‌که‌ ( دێیه‌که‌: روستای معلوم و مشخص)

نمک = خوێ + ـه‌که‌ ( خوێیه‌که‌: معلوم و مشخص)

ضمایر متصل (درحالت معرفه کردی) = ڕێناوه‌ لکاوه‌کان له‌ دۆخی ناسراو

اوّل شخص مفرد= اسم+ ( ــه‌که‌م)...لباسه‌که‌م (لباس من-معلوم)

دوم شخص مفرد= اسم+ ( ــه‌که‌ت)...لباسه‌که‌ت (لباس تو- معلوم)

سوم شخص مفرد= اسم+ (ــه‌که‌ی)...لباسه‌که‌ی (لباس او- معلوم)

اوّل شخص جمع = اسم+ ( ــه‌که‌‌مان)...لباسه‌که‌مان (لباس ما- معلوم)

دوم شخص جمع = اسم+ ( ــه‌که‌تان)...لباسه‌که‌تان (لباس شما- معلوم)

سوم شخص جمع= اسم+ ( ــه‌که‌یان)...لباسه‌که‌یان (لباس انها- معلوم)