منی ڕێبوار زۆر تینوومه
هه‌زار ساڵه ڕێگا ده‌بڕم
په‌یتا، په یتا هه‌نگاو ئه‌نێم
ئاوه – ئاوه
ئه‌رێ هه‌ی ئاو!
باخه‌وانی دڵه‌کەم به
با هوڵم و بۆق نه‌مژاکێنێ
ئه‌رێ هه‌ی ئاو
هه‌ی نامه‌ردی بێ تام و بۆ
له نێو ناخی کام جه‌للاده‌و
دیته ده‌رێ
وا ئه‌ونده سزام ئه‌ده‌ی
ئاااااا منی ڕێبوار زۆر تینوومه
ئاوه ئاوه؟
وا هیچ کاتێ پێ نه‌گه‌یشتم
ئه‌هوەن دەڕۆم
هێمن ده‌چێ
پا هه‌ڵ ده‌گرم
ئه‌و غار ئه‌نێ
ئاخۆ بڵێی ڕۆژێک وا بێ
من تینوویم له ئاو بشکێ
یان ئه‌م ڕێگا هه‌ر ڕێگایه و
منی بێ کەس هه‌ر ڕێبوارم و
هه‌موو ئاوێ هه‌ر سه‌راوه .....
عه‌دنان به‌رزنجی

از ماموستا نالی

از ماموستا نالی

عاشقی بی دل ده نالی مه یلی گریانی هه یه

بی شکه هه وره تریشقه تاوی بارانی  هه یه

چاوی من ده م ده م ده ریژی آوی سافو خوینی گه ش

دا بلین ده ریای عومانه دورو مه رجانی  هه یه

په رچه می روت داده پوشی پیچی زولفی پیچه یه

دا به روژیچ پی بلین شه معی شه بستانی  هه یه

آسمانی حوسنی مه حبوبم له ابرو و زولفو  روو

دوو هیلال و دوو شه و و دوو ماهی تابانی  هه یه 

هه ر له بت یا سینه شت هه ر دوو به ده رخه تدا بلین

له علی رومانی هه یه یا له عل و رومانی  هه یه

وه حشیه لیمان له به ر ته عنه ی ره قیبی سه گ سیفه ت

راسته هه ر زی روحی بو وسواسه شه یتانی هه یه

دل موشه به ک بوو له به ر ایشانی نیشانی مو ژه ت

حه یفه قوربان آخر ام نیشانه یی شانی هه یه

له حزه ییک وو له محه یک چاوم به چاوی ناکه وی

کی ده لی وه حشی غه زاله مه یلی اینسانی هه یه

تو اگر هه ستی له جی راوستی دیو و کافریش

دین ده لین به خوا قیامت راسته استانی  هه یه

فارس و کورد و عه ره ب هه ر سیم به ده فته ر گرتو وه

*نالی*تمرو حاکمی سی مولکه دیوانی  هه یه

زۆر هه وڵ ‌ئه ده م

ره مزی ئه وین له نێو دڵما بشارمه وه

نه کا له پڕ ئه وین کوژێ

شوێن پێی ئاسکی سڵی ده شتی خه یاڵ هه ڵکات!

خامه ی یاخی ئۆقره ناگرێ

رازه کانم ئه درکێنێ

بێ قه رارم

وه ک مۆم له نێو ئاگردانی ئه وینێکا هه ڵکورماوم!

تۆ ده ریامی

منیش زامێکی ناسۆرم

تینووی قۆمێ،تنووکه ێی

چۆرێ ئاوم!

نالی
مجسمه نالی در پارکی در سلیمانیه
نام اصلی	خدر شاویسی مکائیلی
زمینهٔ کاری	شعر، فلسفه و عرفان
زادروز	1795 حدود 1795 تا 1797 قریه خاک و خول نزدیکسلیمانیه
مرگ	1850 ۷۹۲ استانبول
ملیت	کردستانی
جایگاه خاکسپاری	قبرستان ابوایوب انصاری
در زمان حکومت	بابانها
رویدادهای مهم	یورش عثمانی به حکومت بابانها در سلیمانیه
بنیانگذار	غزلسرایی سورانی
پیشه	شاعر
دیوان سروده‌ها	دیوان نالی
تخلص	نالی
دلیل سرشناسی	غزل‌سرایی کردی
اثرگذاشته بر	محوی، حاجی قادر کویی،ناری، قانع، وفا

نالی (۱۷۹۵-۱۸۵۵) با نام کامل ملا خدر شاویسی میکایلی شاعر و غزل سرای کرد است. وی در قریه خاک و خول در شهرزور به دنیا آمد و پس از مطالعه قرآن و صرف و نحو در شهرزور، به قصد تحصیل علم بهمهاباد، سنندج و حلبچه رفت.

محتویات

  [نمایش] 

زندگی[ویرایش]

وی در روستای خاک و خول در نزدیکی سلیمانیه به دنیا آمده است^[۱][۲]. پس از حمله ترکان عثمانی بهسلیمانیه و پایان دادن به حکومت بابانها نالی از سلیمانیه به شام میرود و از آنجا قصیده ای بلند همچون نامه برای سالم شاعر کرد اهل سلیمانیه می فرستد و از او احوال شهر و دیارش را جویا می شود. سالم هم در قصیده ای جواب او را میدهد. این دو قصیده از نمونه های ماندگار مکاتبه در ادبیات کردی هستند^[۱] .

نقش نالی در ادبیات کردی[ویرایش]

نالی در ادبیات کردی به غزلهای عاشقانه اش شناخته شده است. نقش وی از آن نظر در تاریخ ادبیات کردی برجسته است که از اولین کسانی بود که به گویش سورانی شعر سرود و پس از وی شعرای بسیاری چونکردی، سالم (شاعر) و حاجی قادر کویی، محوی، وفایی، ناری (شاعر)، حریقی و قانع به شعر سورانی روی آوردند.

اشعار نالی[ویرایش]

عمده اشعار نالی به زبان کردی و در قالب غزل هستند ولی از وی اشعاری به زبان های فارسی، عربی و ترکی هم به جا مانده است.

نمونه شعر فارسی[ویرایش]

^[۳]

ابروان تو طبیبان دل افگارانند		ھر دو پیوسته ازآن بر سر بیمارانند
گنج رخسار تو دیدن نبود زھره مرا		که ز زلف تو برو خفته سیه مارانند
ما ھزاران، ز غمت خسته و ناکام، ولی		کامیاب از گل روی تو خس و خارانند
بر سر کوی خود از گریه مکن منع مرا		زانکه گلھای چمن منتظر بارانند
نرگسان تو که خواب ھمه عالم بردند		خفتگانند، ولی رھزن بیدارانند
«نالیا» از چه سگانش ھمه شب نالانند		که نه آن شیفتگان نیز، جگر خوارانند

نمونه شعر کردی[ویرایش]

زوڵــــفـــت بـــەقەدتـــدا کــە پــەرێشـان و بــــڵاوە،

ئـــەمـــڕۆ لەمــنی شیـــفـــتە ئـــاڵـــۆز و بــــەداوە

ئـــەم عومرە عەزیزە کە لە بـــۆت نەقـــــد و دراوە

ســەد حەیف و درێغا کە مـوســوڵمـــانـی نەماوە!

عومـرێکـی درێـــژە بەخەیاڵی سەری سوڵفـــت

سەودا و پەرێشانــــم و، ســـەودایـەکی خــــاوە

ھەرچەندە کە ڕوتـــم، بــەخــوا مائیلی ڕووتـــم

بێ بەرگییە عیللەت کەھەتیو مەیلی ھـەتـــاوە ..

"مانی" نییەتی قووەتی تەسویری بــرۆی تـــــۆ

ئەم قەوسە بەدەستی موتەنەففیس نەکشاوە

بۆچی نەگریم، سەد کەڕەتم دڵ دەشکێـــنـــی!

مەی بۆ نەڕژێ، شووشە لەسەد لاوە شــــکاوە

بـــێ ئیفادەیە مەنعی من ئێســــتاکە لەگریان

بـــۆ عــــاشقــی بێچـــــــارە زووەم ئـــاوە ڕژاوە!

ھــــەر جۆگە و جێگێکی کەوا سور و سوێر بێ

جێــــــی جۆششی گریانی منە و خوێنە ڕژاوە

ســــۆزی دڵمە باعیسی تــاو و کوڵــــی گریـــان

مەعلومە کـــــە ئاگر سەبەبی جۆششـی ئاوە

"نالی" وەکو زوڵفت کە موتیعی بەری پێتـــــە

تێکی مەشکێنە، بـەجەفا مەیخـــــــــــەرە لاوە

ئه گر چی شه و دره نگه ساقی بوم تیکه که میکی تر هیمن

ئه گر چی  شه و  دره نگه  ساقی  بوم  تیکه  که میکی  تر  

که وا  ئه مشه و  سه ر ی  هه لدا  له نا خمدا  خه میکی  تر 

له  باده  ئه م  ژه مه  تیر که  منی  تینوی  جگه ر  سووتاو

به چی  دیاره  که  ده یبینم  شه ویکی  تر  ژه میکی تر 

ئه ونده  ده رده دارو  بی په ر ستارم  که  پیم وایه

له سه ر  کیکی  ته مه ن  هه ل ناکری  تازه  شه میکی  تر

گه لیکم  روژگاری  تال و شیرین  رابوارد  ئاخو

مه رگ  مه ودا ده دا  دیسان  ببینم  سه ردمیکی تر!    

م .ش .هیمن                           

زولفت به قه دتدا که په ریشان و بلاوه

ئه مرؤ له منی شیفته ئالؤز و به داوه

ئه م عومره عه زیزه که له بؤت نه قد و دراوه

سه د حه یف و دریغا که موسولمانی نه ماوه !

عومریکی درئژه به خه یالی سه ری زولفت

سه وداوو په ریشانم و سه ودایه کی خاوه

هه ر چه نده که رووتم ، به خودا مایلی رووتم

بئ به ر گییه عیلله ت که هه تیو مه یلی هه تاوه

(مانی ) نییه تی قووه تی ته سویری برؤی تؤ

ئه م قه وسه به ده ستی موته نه ففیس نه کشاوه

بؤچی نه گریم ، سه د که ره تم دل ده شکئنی !

بؤ مه ی نه رئ ژه، شیشه له سه د لاوه شکاوه !

بئ فایده یه مه نعی من ئیستاکه له گریان

بؤ عاشقی به چاره زوو  ئه م ئاوه رژاوه !

هه ر جؤ گه وو جئگه کی که وا سوور و سوه ر بئ

جه ی جؤششی گریانی منه و خوه نه رژاوه

سؤزی دلمه باعیسی تاو و کولی گریان

مه علوومه که ئاگر سه ببی جؤششی ئاوه

وه کو زولفت که موتیعی به ری پئ ته << نالی >>

ته کی مه شکئنه ، به جه فا مه یخه ره لاوه

ملا خدر احمد شاویسی میکایلی ئالیبیگی 

<< نالی >>