نالی
مجسمه نالی در پارکی در سلیمانیه
نام اصلی	خدر شاویسی مکائیلی
زمینهٔ کاری	شعر، فلسفه و عرفان
زادروز	1795 حدود 1795 تا 1797 قریه خاک و خول نزدیکسلیمانیه
مرگ	1850 ۷۹۲ استانبول
ملیت	کردستانی
جایگاه خاکسپاری	قبرستان ابوایوب انصاری
در زمان حکومت	بابانها
رویدادهای مهم	یورش عثمانی به حکومت بابانها در سلیمانیه
بنیانگذار	غزلسرایی سورانی
پیشه	شاعر
دیوان سروده‌ها	دیوان نالی
تخلص	نالی
دلیل سرشناسی	غزل‌سرایی کردی
اثرگذاشته بر	محوی، حاجی قادر کویی،ناری، قانع، وفا

نالی (۱۷۹۵-۱۸۵۵) با نام کامل ملا خدر شاویسی میکایلی شاعر و غزل سرای کرد است. وی در قریه خاک و خول در شهرزور به دنیا آمد و پس از مطالعه قرآن و صرف و نحو در شهرزور، به قصد تحصیل علم بهمهاباد، سنندج و حلبچه رفت.

محتویات

  [نمایش] 

زندگی[ویرایش]

وی در روستای خاک و خول در نزدیکی سلیمانیه به دنیا آمده است^[۱][۲]. پس از حمله ترکان عثمانی بهسلیمانیه و پایان دادن به حکومت بابانها نالی از سلیمانیه به شام میرود و از آنجا قصیده ای بلند همچون نامه برای سالم شاعر کرد اهل سلیمانیه می فرستد و از او احوال شهر و دیارش را جویا می شود. سالم هم در قصیده ای جواب او را میدهد. این دو قصیده از نمونه های ماندگار مکاتبه در ادبیات کردی هستند^[۱] .

نقش نالی در ادبیات کردی[ویرایش]

نالی در ادبیات کردی به غزلهای عاشقانه اش شناخته شده است. نقش وی از آن نظر در تاریخ ادبیات کردی برجسته است که از اولین کسانی بود که به گویش سورانی شعر سرود و پس از وی شعرای بسیاری چونکردی، سالم (شاعر) و حاجی قادر کویی، محوی، وفایی، ناری (شاعر)، حریقی و قانع به شعر سورانی روی آوردند.

اشعار نالی[ویرایش]

عمده اشعار نالی به زبان کردی و در قالب غزل هستند ولی از وی اشعاری به زبان های فارسی، عربی و ترکی هم به جا مانده است.

نمونه شعر فارسی[ویرایش]

^[۳]

ابروان تو طبیبان دل افگارانند		ھر دو پیوسته ازآن بر سر بیمارانند
گنج رخسار تو دیدن نبود زھره مرا		که ز زلف تو برو خفته سیه مارانند
ما ھزاران، ز غمت خسته و ناکام، ولی		کامیاب از گل روی تو خس و خارانند
بر سر کوی خود از گریه مکن منع مرا		زانکه گلھای چمن منتظر بارانند
نرگسان تو که خواب ھمه عالم بردند		خفتگانند، ولی رھزن بیدارانند
«نالیا» از چه سگانش ھمه شب نالانند		که نه آن شیفتگان نیز، جگر خوارانند

نمونه شعر کردی[ویرایش]

زوڵــــفـــت بـــەقەدتـــدا کــە پــەرێشـان و بــــڵاوە،

ئـــەمـــڕۆ لەمــنی شیـــفـــتە ئـــاڵـــۆز و بــــەداوە

ئـــەم عومرە عەزیزە کە لە بـــۆت نەقـــــد و دراوە

ســەد حەیف و درێغا کە مـوســوڵمـــانـی نەماوە!

عومـرێکـی درێـــژە بەخەیاڵی سەری سوڵفـــت

سەودا و پەرێشانــــم و، ســـەودایـەکی خــــاوە

ھەرچەندە کە ڕوتـــم، بــەخــوا مائیلی ڕووتـــم

بێ بەرگییە عیللەت کەھەتیو مەیلی ھـەتـــاوە ..

"مانی" نییەتی قووەتی تەسویری بــرۆی تـــــۆ

ئەم قەوسە بەدەستی موتەنەففیس نەکشاوە

بۆچی نەگریم، سەد کەڕەتم دڵ دەشکێـــنـــی!

مەی بۆ نەڕژێ، شووشە لەسەد لاوە شــــکاوە

بـــێ ئیفادەیە مەنعی من ئێســــتاکە لەگریان

بـــۆ عــــاشقــی بێچـــــــارە زووەم ئـــاوە ڕژاوە!

ھــــەر جۆگە و جێگێکی کەوا سور و سوێر بێ

جێــــــی جۆششی گریانی منە و خوێنە ڕژاوە

ســــۆزی دڵمە باعیسی تــاو و کوڵــــی گریـــان

مەعلومە کـــــە ئاگر سەبەبی جۆششـی ئاوە

"نالی" وەکو زوڵفت کە موتیعی بەری پێتـــــە

تێکی مەشکێنە، بـەجەفا مەیخـــــــــــەرە لاوە